Ýmiss fróðleikur

Af hverju ætti ég að flokka plast Plast brotnar ekki niður í náttúrunni þannig að það verði aftur að jarðvegi heldur brotnar það í náttúrunni í smærri einingar. Oftast endar plast í það smáum einingum að það fær heitið örplast. Örplast eru þær plastagnir sem eru 5mm eða minni í þvermál. Örplast er hættulegt vegna smæðar sinnar, þ.e. það á greiða leið inn í lífverur, það mælist í drykkjarvatni og í matvælum. Örplast er því komið inn í fæðukeðjuna og er farið að berast í okkur mennina. Plast á víðavangi á greiða leið í hafið. Við höfum sennilegast öll séð […]

Allt fer þetta eftir aðstæðum hvers og eins. Lykilatriðið er að um leið og við förum að flokka heimilissorp almennilega þar sem við tökum frá plast, pappa, gler, málm og lífrænan úrgang, þá minnkar almenna sorpið verulega. Einnig verðum við að hafa í huga að minni og meðvitaðri neysla leiðir af sér minna sorp. Hér eru nokkur atriði sem við getum gert: Nota aðra poka í ruslið sem berast inn á heimilið, t.d. plastpokann utan af salernisrúllunum. Setja dagblöð í botninn á ruslafötunni og tæma beint úr fötunni í tunnuna úti. Reykjavík hefur gefið það út að íbúar mega sleppa […]

Plast kemur við sögu í daglegu lífi og finnst t.d. í öryggisbúnaði; barnabílstólar, hjálmar og öryggisgleraugu og í mörgum hlutum tengdum heilbrigðisgeiranum, æðaleggir, sprautur o.fl. Plast er efni sem hefur valdið umbyltingu á mörgum vígstöðvum. Mataröryggi mannsins hefur batnað þar sem matvæli geta nú geymst lengur vegna plastumbúða. Allskonar vörur sem auðvelda okkur lífið eru gerðar úr plasti, svo sem farsímar, tölvur, burðarpokar og fleira. Það er plast í flugvélum og bílum sem gerir farartækin léttari sem gerir það að verkum að þau þurfa minna eldsneyti. Plastið endist ótrúlega lengi sem getur verið mikill kostur í vörum sem eiga að […]

Framleiðsla á plasti hefur margfaldast tuttugufalt frá árinu 1964 og heldur áfram að aukast. Samkvæmt tölum frá árinu 2018 eru Litháar sú þjóð sem endurvinnur hvað mest af plasti af öllum Evrópulöndunum eða um 74% en Ísland er í 16.sæti á þeim lista með um 42%.  Sameinuðu þjóðirnar hafa hrundið af stað alheimsátaki gegn plastmengun í höfum en eitt af meginmarkmiðum átaksins er að binda enda á notkun einnota plastumbúða. Evrópusambandið hefur samþykkt bann á einnota plast borðbúnað (diska, glös, hnífapör og matprjóna), plaströr, plasteyrnapinna, blöðruprik úr plasti og oxo-degradable plastbakka undir mat (take away box). Þetta bann gildir frá […]

Framleiðsla á gleri er verri fyrir umhverfið heldur en framleiðsla á plasti. Ef við skoðum hvað verður um umbúðirnar í þegar notkun þeirra lýkur, þá hefur glerið ekki eins slæm áhrif þegar það kemur út í náttúruna þar sem gler er steinefni. Ekki er hægt að framleiða nýjar glerumbúðir úr gömlum glerumbúðum. Plast er hægt að endurvinna í annars konar vörur eins og flíspeysur. Flíspeysur og annar vefnaður sem er úr plasti skilar örplasti út í hafið þegar það er þvegið. Örplastið á greiða leið í hafið úr niðurfallinu á þvottavélunum okkar. Það er umhverfisvænna að flytja vörur í léttari […]

Svarið við þessari spurning er ekki alveg eins auðvelt og ætla mætti. Framleiðsla á áli hefur í för með sér mikil umhverfisáhrif þar sem ál er búið til úr báxíti sem er málmgrýti sem inniheldur mikið áil. Álframleiðsla snýst um að ná álinu úr berggrýtinu og út úr þessu framleiðsluferli kemur, í stuttu máli, aðallega tvennt: annars vegar fíngert hvítt duft (súrál) og svo þykk rauð leðja sem inniheldur vítissóda. Þessi rauða leðja er allra jafna einskins nýt. Landeyðingin í álframleiðslu, þ.e. landið sem raskast (oft varanlega) vegna námugraftar eftir báxítinu, er verulegt umhverfisvandamál.  Það að framleiða einnota plastflösku úr […]

Byrjað var að framleiða plast þegar tæknin til þess var uppgötvuð upp úr aldamótunum 1900 og fjöldaframleiðsla á plasti hófst í kring um 1950. Til framleiðslunnar þarf jarðefnaeldsneyti, þ.e. olíu og gas en það eru þrjótandi auðlindir. Olíu er dælt upp úr jörðinni og er hreinsuð í sérstökum olíuhreinsunarstöðvum. Í stuttu máli má segja að þegar jarðefnaeldsneyti er hreinsað og unnið þá myndast hvarfgjarnar sameindir. Þessum sameindum er sem safnað saman og blandað við ákveðinn hvata. Í þessu ferli verða til langar keðjusameindir sem kallaðar eru fjölliður. Úr þessum fjölliðum myndast fljótandi massi sem auðvelt er að forma. Með mismunandi […]

  Örplast eru plastagnir sem eru minni en 5 mm í þvermál og sjást oftast ekki með berum augum. Örplast er allstaðar á jörðinni, í andrúmsloftinu og í dýpstu hafsprungum. Örplast er hluti af svifryki (nanóagnir t.d.) og koma þær aðallega frá bíldekkjum og götumerkingum. Þegar örplast er orðið að nanó-ögnum þá á það mjög greiða leið inn í líkama okkar í gegnum öndunarfærin. Norðmenn hafa gefið út meðmæli um hvaða aðgerðir geta dregið úr því að örplast berist af götunum og út í sjó. Þessi meðmæli eru: nota bílinn minna, bæta þrif á vegum, minnka notkun á nagladekkjum, vistakstur […]

Saman gegn sóun, fróðleikur og góð ráð til að minnka plastið – samangegnsoun.is/plast Náttúran – www.natturan.is Hvatinn  – www.hvatinn.is Loftslag.is – orsakir, afleiðingar og lausnir – www.loftslag.is Stjórnarsvið aðgerða í loftslagsmálum hjá framkvæmdastjórn ESB – www.ec.europa.eu/clima/ Umhverfisstofnun – www.ust.is/einstaklingar/loftslagsbreytingar/ Náttúruverndarsamtök Íslands – natturuvernd.is/LoftslagsbreytingarReykjavíkurborg; umhverfisstefna Umhverfis- og skiplagssviðs Loftslagsráðstefnan í París – http://www.cop21.gouv.fr/en Hvað eru gróðurhúsaáhrif? Hversu mikið jarðefnaeldsneyti notum við? Mars heitasti mánuður síðan mælingar hófust Ódýrara lífeldsneyti Fækkun grasbíta hefur slæmar afleiðingar fyrir vistkerfi Hnattræn hlýnun og bragð Hlýnun jarðar getur ógnað öryggi matvæla Áhrif hnatthlýnunar á útbreiðlsu smitsjúkdóma Stöðnun í losun gróðurhúsalofttegunda árið 2014 Af hverju hefur hægst á hlýnun jarðar? Ný tækni til að […]